ابن صباغ مالکیاِبْنِ صَبّاغ، نورالدین علی بن محمد بن احمد بن عبدالله (۷۸۴- ۸۵۵ق/۱۳۸۳-۱۴۵۱م)، محدث و فقیه مالکی است. ۱ - معرفی اجمالینام وی علی بن محمد بن احمد غزی مکی است که کنیه اش نور الدین و شهرت به ابن صباغ دارد.به سال ۷۸۴ در شهر مکه بدنیا آمد، در همان شهر بالید و تحصیلات علمی خود را ادامه داد و در سال ۸۵۵ در همان شهر دیده از جهان فرو بست. ابن صباغ فقیهی مالکی مذهب بود. ۲ - زندگیچنانکه از عبارت شاگرد وی سخاوی [۱]
سخاوی، محمد، الضوء اللامع، ج۵، ص۲۸۳، قاهره، ۱۳۵۴ق.
برمی‌آید، خاندان او از افریقیه (سفاقس و غزه) بود، اما خود وی در مکه متولد شد و در همان‌جا رشد و کمال یافت.وی در مکه وفات یافت و در معلات مدفون شد. [۲]
سخاوی، محمد، الضوء اللامع، ج۵، ص۲۸۳، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۳ - اساتید و شاگرداناو در ادبیات ، فقه و حدیث از استادانی چون عبدالرحمان فاسی ، عبدالوهاب بن عفیف یافعی ، جمال الدین بن ظهیره ، سعد نووی، علی ابن محمد بن ابوبکر شیبی ، محمد بن سلیمان بن ابوبکر بکری ، جلال‌الدین عبدالواجد مرشدی ، زین الدین مراغی بهره گرفت و از آنان اجازه روایت یافت. خود نیز به سخاوی اجازه روایت داده است. [۳]
سخاوی، محمد، الضوء اللامع، ج۵، ص۲۸۳، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۴ - آثاربرخی از کتابهای تالیف شده توسط ابن صباغ عبارتند از: الفصول المهمه فی معرفة الائمه ؛ العبر فیمن شفه النظر؛ تحریر النقول فی مناقب امنا حواء و فاطمة البتول؛ العقود الؤلؤیه و اللآلی الثمینة فی فضائل العترة الامینة؛ قصائد فی مدح امیرالمؤمنین علیه‌السّلام . ۱. مهم‌ترین تألیف او کتاب الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة است که در احوال و فضایل و مناقب امامان دوازده گانه با استفاده از برخی منابع کهن نوشته شده است. به همین دلیل این اثر نزد شیعیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بسیاری از مؤلفان شیعی چون محمدباقر مجلسی در بحار الانوار از آن استفاده کرده‌اند. مطالب این کتاب و نحوه نگارش آن، به خصوص عناوینی که مؤلف به امامان شیعه داده است، حکایت از شیعی بودن وی دارد، با اینهمه غالباً چنین نسبتی را نادرست می‌دانند. کتاب مذکور در ۱۳۰۳ق در تهران و در ۱۳۷۰ و ۱۳۸۱ق در نجف با مقدمه توفیق الفکیکی به چاپ رسیده است. ابن صباغ با ارادتی که به اهل البیت داشت کتاب الفصول المهمه را نوشت ولی از این که عده‌ای با دیدن این کتاب وی را به «رفض» متهم کنند ابراز نگرانی کرده و برای رفع این اتهام، اشعاری را از شافعی در این زمینه نقل می‌کند که بر اساس نگاه ظاهری می‌باید او را هم «رافضی» و هم «ناصبی» دانست زیرا هم فضائل علی و هم فضائل ابوبکر را نقل کرده است. ابن صباغ در تایید کتاب خود، همچنین به نوشتار نسائی با عنوان خصائص در موضوع فضائل علی (علیه السلام)اشاره می‌کند که نوشته اش مورد انکار اهل دمشق قرار گرفت و در ادامه شعری از ابوبکر بیهقی (م ۴۸۵ صاحب سنن) نقل می‌کند که از کسانی که حب فاطمه را « رفض » می‌نامند، برائت جسته است. برای اطلاعات بیشتر درباره ابن صباغ مالکی بنگرید به: الضوء اللامع لاهل القرن التاسع ۵/ ۲۳۸؛ مقدمه محقق (سامی الغریری) بر کتاب فصول المهمه،اهل البیت فی المکتبة العربیه، ص۳۴۸ [۴]
فصول المهمه،اهل البیت فی المکتبة العربیه، ص۳۴۸.
و اعیان الشیعه، ۲/ ۶۵. [۵]
اعیان الشیعه،ج۲،ص۶۵.
۲. اثر دیگر ابن صباغ تحریر المنقول فی مناقب امّنا حواء و فاطمة البتول است که نسخه‌ای از آن در کتابخانه ملی پاریس موجود می‌باشد. ۳. افزون بر این دو، کتاب العبر فی من شفّه النظر نیز به او نسبت داده شده است. [۶]
سخاوی، محمد، الضوء اللامع، ج۵، ص۲۸۳، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۵ - فهرست منابع(۱) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق. (۲) فکیکی مهامی، توفیق، مقدمه بر الفصول المهمة ابن صباغ، نجف، ۱۳۷۰ق. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن صباغ، نورالدین»، ج۴، ص۱۴۰۵. کتابخانه مهدویت،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |